Vicdan nedir? Nasıl oluşur? Nasıl gelişir?

Allah (c.c.) rahmeti, selamı ve bereketi üzerinize olsun.

Bir forumdaşımın mesajına istinaden "Vicdan nasıl oluşur? Nasıl gelişir?" sorusunu sormuştum.
Verilen cevabı tatmin edici bulmadığım için biraz araştırma yaptım. Derlediğim bilgileri paylaşarak sizlerin düşüncelerini öğrenmek istiyorum. 

Prof. Dr. Nevzat Tarhan beyin muhtelif kitaplarındaki vicdan ile ilgili cümleleri :

• İç disiplin anlamına gelenvicdanın sınırlarını sorumluluk duygusu belirler.- Prof. Dr. Nevzat Tarhan
• Hukuk, kanunların koruduğu; ahlak ise vicdanın koruduğu menfaatleri belirler. Bu sebeple ahlaka "Vicdani hukuk" da denilebilir. - Prof. Dr. Nevzat Tarhan
• Doğru yolu izlerken neyin doğru, neyin yanlış olduğunu belirleyen rehberler vardır. Bu rehberler; biyolojik eğilimler, kişinin vicdanı ve toplumun çizdiği sınırlardır. - Prof. Dr. Nevzat Tarhan
• Vicdan, bir eğilim olarak her insanda bulunsa da, nasıl bir şekle bürüneceği sosyal öğrenmeyle belirlenir. Vicdanlı olmayı, küçük yaştan itibaren "iç sorumluluk" bilinciyle öğreniriz. - Prof. Dr. Nevzat Tarhan
• (Vicdan) İnsanı, yanlışa götüren kararlar vermekten alıkoyar. Ona ne yapması gerektiğini söyler ve kişiyi hiçbir şey yapmamaya götürecek tembellikten korur. - Prof. Dr. Nevzat Tarhan
• Egomuzun üstünde ise "vicdan" dediğimiz süperego vardır. - Prof. Dr. Nevzat Tarhan
• Kişinin duyguları bastıran değil, duyguları rahatlatıp yönlendiren bir vicdanasahip olması gerekir. - Prof. Dr. Nevzat Tarhan
• "Mevzu bahis vatansa gerisi teferruattır." diyerek vatan adına nefret, işkence, adam öldürme vicdan azabı çekmeden yapılır hale gelmiştir.  - Prof. Dr. Nevzat Tarhan
• Süper ego ile vicdan aynı şey değildir. Süper ego, toplum baskısına karşı egonun denetleyici parçasıdır ve toplumla ego arasında bir katmandır. - Prof. Dr. Nevzat Tarhan

Vicdan hakkında yapılan farklı tanımlar
Vicdan insanın görgü ve bilgileriyle kendini yargılama yetisidir. (Felsefi tanım)Vicdan kişiye eylemleri hakkında yargılayarak, onaylayarak, hesap sorarak, suçlayarak hükümler veren öznel bir bilinçtir.Vicdan insana hata ve doğruyu bildiren bir iç sestir.Vicdan insana iyi ve kötüyü gösteren en iyi yol gösterici, en iyi pusuladır.Vicdan neyin doğru neyin yanlış olduğunu bildiren gerçek ve tek ahlak hocasıdır.Vicdan hata ve doğrunun sınırını belirleyen, uyumak bilmeyen, kişiyi her an, her yerde izleyen, kişinin niyetlerine göre yargılarda bulunan bir hakimdir.Vicdan insanın bütün duygu ve düşüncelerini, bu duygu ve düşüncelerdeki maksat ve niyetleri adım adım izleyen, hiçbirisini kaçırmayan, hatır, gönül, hoşgörü, merhamet, dostluk, iltimas vb. tanımadan yargılayıp sorumluluğu takdir eden her zaman uyanık bir hakimdir.Vicdan, ruhun İlahi irade yasaları’nın yüce bir ses tarzında yansıdığı, İlahi İrade Yasaları’nın gereklerini bildiren bir yeteneğidir. (Neo-spiritüalist tanım)
Vicdan ile ilgili özlü sözler
Bazı insanların vicdanı vardır, içleri acır; sessiz kal(a)mazlar, görmezden gel(e)mezler. Yol ayrımlarında tereddüt etmezler, bir kişilik edinme kaygısı güderler, sürüklenmezler, tavır alırlar. Hayatlarının merkezinde bir tek kendileri yoktur, ötekini içerme bilgisini edinmek için çaba gösterirler, yorulurlar. Uçurumun kenarında yaşarlar. - Agnes HellerBir muammadır "aşk". Kiminin vicdanına atılan taş, kiminin fakir gönlüne katılan aş, kiminin de gözünden akıtılan yaştır, "aşk".Birinin kalbini kırmak isteyen insan, kesinlikle vicdanını susturacak bir sebep bulur; ama sonra vicdanı onu susturur. - François-Marie Arouet VoltaireBizi yok edecekler şunlardır: ilkesiz siyaset; vicdanı sollayan eğlence; çalışmadan zenginlik; bilgili ama karaktersiz insanlar; ahlâktan yoksun bir iş dünyası; insan sevgisini alt plana itmiş bilim; özveriden yoksun bir din anlayışı. - Mohandas Karamçand GandiBu toplumda "biliyor olmak" mutlak surette bir haksızlığa maruz kalmak demektir. Çünkü bilgi borçlandırır, "anlamak" zorunda bırakır. Cahil, acıma duygusu uyandırır. Yıkıcılığı bağışlanır. Bu, onların lüksüdür. Oysa aydın, bilgilenmek gibi bağışlanmaz bir suçtan müebbetten mahkûm edilmiştir. Bastığı yerde ot bırakmayan cahili vicdanının demir parmaklıkları arasından seyreder. - Alev AlatlıCesaret hayatı hiçe sayar, vicdanı değil. - SchillerCumhuriyet, düşüncesi hür, anlayışı hür, vicdanı hür nesiller ister. - Mustafa Kemal AtatürkÇıkar konuşunca vicdan susar. - Cemil MeriçDaima gerçekleri savun. Takdir eden olmazsa bile, vicdanına hesap vermekten kurtulursun. - Ernesto Che GuevaraDin, bir vicdan meselesidir. Herkes vicdanının emrine uymakta serbesttir. - Mustafa Kemal Atatürk Doğru bildiklerin için mücadele edebilecek kadar cesaret, topluma, ailene, İslam’a faydalı olabilecek kadar sağlık, ihtiyaçlarına yetebilecek, zekat verebilecek kadar para, başkalarının daima iyi yönlerini görebilecek göz, yastık kadar yumuşak ve rahat bir vicdan, gördüklerinin, duyduklarının düzelmesini bekleyebilecek kadar sabır varsa sen mutlusun.Dünyanın en yoksul kölesi bile, kendi vicdanı içinde hürdür. - BledsoeEn mükemmel adalet vicdandır. - Victor HugoEy insan! Senin nokta-i istinadır ancak ve ancak ALLAH´a olan imandır.Ruhuna, vicdanına nokta-i istimdad ise ancak ahirete olan imandır.Binaenaleyh bu her iki noktadan haberi olmayan bir insanın kalbi, ruhu tavahhuş eder; vicdanı daima muazzeb olur.  - Bediüzzaman Said Nursi‎Eylem ve vicdan genellikle uyuşmazlar. Eylem, ağaçtan ham meyveleri toplamak isterken, vicdan onları gereğinden çok olgunlaşmaya bırakır. Ta ki yere dökülüp ezilinceye kadar. - Friedrich Wilhelm NietzscheFikri hür, irfanı hür, vicdanı hür bir şairim. - Tevfik FikretGöz yumulan yalanlar, bir gün vicdan olup yüreklere saplanır.Hayatta gerçeklerle yaşa ve her zaman onları savun. Takdir eden olmasa bile, vicdanına hesap vermekten kurtulursun. - Ernesto Che GuevaraHayatta para ile alınacak bir çok değerli şeyler olduğunu biliriz. Ama para ile hiçbir zaman onur veya temiz vicdan satın alınamaz. Gerçek sevgi ve dostluk para ile alınamaz. Bunlar hak edilerek kazanılır. Para ile ilaç alınır, ama sağlık alınamaz. Para ile yiyecek alınır ama iştah satın alınamaz. Para bir ev alabilir ama bir yuva alamaz. Para lüks şeyler alabilir ama kültür alamaz. Para eğlence alır ama mutluluk alamaz. Hayatta en iyi şeyler para ile alınamayanlardır. - New Age´denHer fert istediğini düşünmek, istediğine inanmak, kendine mahsus siyasi bir fikre sahip olmak, seçtiği bir dinin icaplarını yapmak veya yapmamak hak ve hürriyetine sahiptir. Kimsenin fikrine ve vicdanına hakim olunamaz.  - Mustafa Kemal AtatürkHer sabah kalktığım zaman kendi kendime şöyle söz veririm: Dünya üzerinde vicdanımdan başka kimseden korkmayacağım. Kimsenin haksızlığına boyun eğmeyeceğim. Adaletsizliği adaletle yıkacağım ve mukavemet etmekte ısrar ederse onu, bütün mevcudiyetimle karşılayacağım.  Mahatma GandhiHerkes kendi vicdanının önünü süpürse, ülkem bembeyaz olur. Ancak herkesin gözü bir diğerinin üstünde ne yazık ki. - Yılmaz OdabaşıHiçbir suçlu kendi vicdanında beraat edemez. - JuvenalHuzur dolu bir kalple bir parça ekmek, vicdan azabı ile beraber olan zenginlikten bin kere; bin daha iyidir. - Amenemopeİnsan, kendi vicdanından birşey gizleyemez. - Cheovİnsanın kendi vicdanı kadar büyük hakim, iç dünyası kadar etkili bir mahkeme salonu daha yoktur.İnsanlar işine gelince değil de vicdanına değince iyilik yapsalardı; bugün çıkar ilişkileri değil, gerçek sevdalar yaşanırdı. - Nazım Hikmetİnsanlar kötülüğü, arzuları kuvvetli olduğundan dolayı değil, vicdanları zayıf olduğundan dolayı yaparlar. İnsanlar tuhaftır! Fena birşey yapmakta olduklarını hissedecek olurlarsa mutlaka en evvel vicdanlarını susturacak bir sebep bulurlar. - Halid Ziya Uşaklıgilİnsanların vicdanını rahat tuttuğun sürece, özgürlüklerini bile ellerinden alabilirsin.İnsanlığın en büyük trajedilerinden biri din tarafından vicdanlarının yoldan çıkarılmasıdır. - Arthur C. Clarkeİradene hakim ol, fakat vicdanına esir ol. - Aristoİyi bir vicdan en iyi yastıkdır. - C.BrentanaKapanmayan tek yara vicdan yarasıdır. - Public CyrusKaybetmeyi, ahlaksız kazanca tercih et. İlkinin acısı bir an, ama ötekinin vicdan azabı bir ömür boyu sürer.Kötü bir işin en gizli şahidi vicdanımızdır ve kapanmayan tek yara vicdan yarasıdır.Mahatma Gandhi´nin özellikle siyasiler için yanlışlar sıralaması: İlkesiz siyaset, Emeksiz zenginlik, Vicdansız haz, Niteliksiz bilgi, Ahlaksız ticaret, İnsaniyetsiz bilim, Özverisiz ibadet.Muallimim diyen olmak gerektir imanlı; edepli, sonra liyakatli, sonra vicdanlı. Bu dördü olmadan olmaz: vazife, çünkü büyük.  - Mehmet Akif ErsoyMuallimler, Cumhuriyet sizden fikri hür, vicdanı hür , irfanı hür , nesiller ister.- Mustafa Kemal AtatürkNe irfandır veren ahlaka yükseklik ne vicdandır. Fazilet hissi insanlarda Allah korkusundandır. - Mehmet Akif ErsoyNe lâhûti geceymişsin ki teksin sermediyette; / Meşimenden doğan ferdaya hayranım, ne ferdadır! / Işık namıyla vicdanlarda ondan başka bir şey yok; / O bir sönsün, hayat artık müebbed leyl-i yeldâdır. / Perişan sözlerimden bıkma, hoş gör, yâ Resûlâllah, / Kulun şeydâdır amma, açtığın vâdide şeydâdır!Nefsinin öğretmeni, vicdanının öğrencisi ol. - Eflatun (Platon)Özgürlük özgürlüktür, eşitlik ya da tarafsızlık ya da adalet ya da insan mutluluğu ya da vicdanlılık değildir. - Isaiah BerlinSadece akıl ve mantıkla hareket etme; içine duygu, vicdan ve insaf da kat.Tüm insanlar dünyaya, kafa ve yüreklerinde bir iç mahkeme ile gelirler. Bunun adına vicdan denir. - A. BoysanÜzerine düşünülmemiş yalanlar, hayra alamet değillerdir. Ya vicdan azabından ya da kişisel sebeplerden söylenirler.Vazifesini tam yerine getirmemiş olanın vicdan yarasına ne mazeretin devası ne ilacın şifası deva getirmiş. - Muhammed Celâleddin-i Rûmî (Mevlana)Vicdan Allah´ın tatlı fısıltısıdır. - Edward YoungVicdan azabı, insanın içinde bir Cehennemdir. - ByronVicdan bulur asüde tecellisini dinde; Mes´ud ebediyet, bu hayatın ötesinde.  - Ali Ulvi KurucuVicdan denilen şey birisinin bizi gözlediğini ihtar eden histir. - MankeenVicdan en rahat yastıktır.Vicdan ile korkaklık aslında tümüyle aynı şeylerdir, vicdan firmanın ticari adıdır hepsi bu. - Oscar WildeVicdan! Onu herkes yüreğinde taşımaz; dilinde, midesinde ve hatta cüzdanında taşıyanlar vardır. - Cenap ŞahabettinVicdan,  insanın içindeki Tanrı´dır. - Victor HugoVicdan, başkalarının size söyleyeceklerini önceden size fısıldayan duygudur.Vicdan, herkesin komşusunu dövmek için aldığı fakat asla kendine karşı kullanmadığı bastonlara benzer. - BalzacVicdan, saadet ve azaplarımızın ahirette de kaynağıdır. - RousseauVicdanı tertemizdi, çünkü onu hiç kullanmamıştı. - S. LecVicdanımız yanılmaz bir yargıçtır, biz onu öldürmedikçe.- Honore de BalzacVicdanın ziyası ulum-u diniyedir. Aklın nuru fünun-u medeniyedir. İkisinin imtizacıyla hakikat tecelli eder. İftirak ettikleri vakit, birincisinde taassub, ikincisinde hile ve şüphe tevellüd eder. Açıklaması: Vicdanın ziyası din ilimleri, aklın nuru medeniyet fenleridir. İkisinin birleşmesiyle hakikat ortaya çıkar.  Ayrıldıkları vakit, birincisinden taassup, ikincisinden hile ve şüphe doğar. - Bediüzzaman Said Nursi / MünazaratVicdanlarda davamızı kazandığımıza göre mahkemeye ne gerek var. - Necmettin ErbakanVicdanlarınız sizi itham etmezse, başkalarının ithamının hiç bir değeri yoktur. - Pierre JeanneVicdanlı ve dürüst olmak, hesaplı olmaktan iyidir. Hesap, insanı makam sahibi yapar da, vicdan daha önemli bir işe yarar: İnsanı insan yapar. - Friedrich Wilhelm Nietzsche

Yanlis yaptığında icini kemiren kurttur vicdan.